Hub. Hubben
de Volkskrant
zaterdag 31 augustus, 2002

Na bijna 37 jaar krijgt de krant een ander logo, maar je moet goed kijken om het te zien. Het is ook eigenlijk meer een verbetering dan een verandering.

Op de redactie noemen we het simpelweg het logo van de krant, maar officieel heet het de ‘ masthead’: de titel van de krant zoals die dag in dag uit boven aan de voorpagina wordt afgedrukt. Na bijna 37 jaar verschijnt de masthead van ‘de Volkskrant’ met ingang van vandaag in een gewijzigde vorm. De veranderingen die de Britse letterontwerper David Quay aanbracht, zijn overigens heel subtiel, sterker nog: bij vluchtige beschouwing lijkt er niets te zijn gebeurd.

Nauwkeurig kijken, liefst met ook de krant van gisteren bij de hand, leert dat Quay (en hij niet alleen) zich vooral stoorde aan de vijf letters (d, V, l en twee k’s) in het logo die met hun (te) lange stokken boven de andere letters uittorenden. Dat doen ze nu nog steeds maar in mindere mate. Wat deed David Quay? In plaats van de stokken in te korten, verhoogde hij de x-hoogte van de letters, wat zoveel betekent als dat hij de letters zonder stok vergrootte, en van de letters met stok het stokloze deel. Daardoor werd het contrast tussen de letters minder extreem.

Tevens scherpte hij de schreven van de letters, zeg maar de ‘voetjes’ en ‘vlaggetjes’ die zich aan de uiteinden van de letters bevinden, aan. Het eindresultaat is geschoond van oubollige typografische trekjes, levert een scherper letterbeeld op en is, naar verwachting, beter leesbaar in de kiosk.

David Quay liet bij de hertekening de basis van het uit 1965 daterende Volkskrant-logo intact en handelde zoveel mogelijk in de geest van Chris Brand, de ontwerper van het oorspronkelijke logo, die in 1998 overleed. Twee jaar voor zijn dood haalde Brand in een interview herinneringen op: ” Ik werd benaderd door de toenmalige directie van de Volkskrant, maar de redactie had natuurlijk inspraak; discussie en bijstellen namen ongeveer een jaar in beslag. Krantenauto’s en koffiekopjes kregen ook mijn logo, maar met de drie drieënhalve meter hoge lichtreclame op het dak mocht ik me niet bemoeien. Dat ging dan ook prompt fout. Men paste neonbuizen toe in plaats van neonbussen en de daklijst dekte het letterbeeld af. Jammer, als men mij de vrije hand had gelaten, dan had je de lichtreclame van de Volkskrant vanuit Dover kunnen zien.”

De hoofdredacteuren die sinds 1965 de krant hebben geleid, achtten het logo van Brand onaantastbaar. Het bleef ongewijzigd, ook bij ingrijpende restylingen van de krant. Pieter Broertjes, de huidige hoofdredacteur, ging niet over een nacht ijs: “Ik heb lang geaarzeld, maar de proporties van het oude logo waren aan herziening toe. David Quay is zeer secuur te werk gegaan en de wijzigingen zijn dan ook alleen zichtbaar voor de fijnproever. IJzersterke logo’s moet je niet veranderen, maar hier is sprake van een verbetering.”
In de ruim tachtigjarige geschiedenis van de krant is het logo slechts viermaal herzien. Pas zeer onlangs maakte een brief aan de redactie duidelijk hoe het de tweede keer verliep. We schrijven 1935. In dat jaar verhuisde de Volkskrant van Den Bosch naar Utrecht en werd de drukorder ondergebracht bij drukkerij Lumax, destijds een gerenommeerde drukkerij die door de komst van de krant sterk kon uitbreiden. Het bedrijf telde uitsluitend mannelijke personeelsleden; vrouwen mochten er niet werken. Toch zou een vrouw een stempel op de krant drukken.

Directeur van Lumax was Andreas Martinus Oosterbaan, tevens typograaf en boekverzorger. Op 14 januari 1935 moest bij Lumax de eerste Volkskrant van de pers rollen. Vanaf de oprichting van de krant, in 1919, werd het logo geheel in kapitalen gezet. Dat kon beter, vond Oosterbaan. Hij liet op zijn zetterij het Volkskrant-logo zetten in vier verschillende lettertypen, maar kon vervolgens geen keuze maken.
Derhalve legde hij de vier ontwerpen voor aan zijn drie jongste dochters. De toen circa 15-jarige Lida Oosterbaan –haar latere echtgenoot zette het verhaal onlangs op papier- hakte de knoop door. Haar keuze voor de Metropolis Bold, een letter van de Duitse ontwerper W. Schwerdtner, zou dertig jaar lang de voorpagina van de Volkskrant sieren. Zij kon niet weten dat in de Amerikaanse vakliteratuur uit die dagen de Metropolis de maximale ‘oogschok-factor’ van 10 werd toegedicht. Beter kan een krant zich niet wensen.